Bartın’ın Karadeniz’deki incisi Amasra’nın tarihi çarşısı, yüzyıllardır ahşap el sanatlarının merkezi olmuştur ve Amasra Çekiciler Çarşısı ustaları, fıçıcılıktan oymacılığa uzanan geleneksel sırlarını titizlikle koruyor.
Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz kıyısında, doğal bir limanın güzelliğiyle göz kamaştıran Bartın‘ın Amasra ilçesi, sadece tarihi kalesiyle değil, aynı zamanda köklü el sanatları geleneğiyle de ünlüdür. Amasra Çekiciler Çarşısı, bu sanatın kalbinin attığı yerdir. Amasra Çekiciler Çarşısı ustaları, Karadeniz’in sert ağaçlarını, sabır, zanaat ve atalarından miras kalan gizli tekniklerle sanata dönüştürürler. Çarşı, adını, ahşap işçiliğinde kullanılan çekiç seslerinden almıştır.
Bu tarihi çarşı, Amasra’nın fethinden bu yana kesintisiz olarak zanaat ve ticaretin merkezi olmuştur. Peki, ahşap el sanatlarının bu kadar uzun süre yaşamasını sağlayan ustalık sırları nelerdir ve bu miras genç kuşaklara nasıl aktarılıyor?
⏳ Amasra’nın Tarihi ve El Sanatlarının Kökeni
Amasra, Antik Çağ’da Sesamos adıyla bilinen ve Pontus Krallığı, Roma ve Bizans gibi büyük medeniyetlere ev sahipliği yapmış önemli bir liman kentidir. Kent, özellikle Cenevizliler döneminde ticaret ve denizcilik faaliyetlerinin merkezi olmuştur. 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından fethedilen Amasra’nın (Fatih’in “Lala, Lala, çeşm-i cihan bu mudur?” dediği rivayet edilir) bu denli önemli olmasının nedenlerinden biri de sahip olduğu zengin orman kaynaklarıdır.
Çekiciler Çarşısı’ndaki ahşap işçiliği geleneği, bu zengin orman kaynaklarına ve denizcilik kültürüne dayanır. Marangozluk ve fıçıcılık (teknelerin ve gıda kaplarının yapımı) gibi zanaatlar, Amasra’da yüzyıllardır gelişmiştir. Çarşı, Osmanlı döneminde ahşap ürünlerin üretilip satıldığı ana merkez haline gelmiştir.
Bartın‘ın bu incisi, tarih boyunca sadece bir kale değil, aynı zamanda zanaatın da merkezi olmuştur.
🛠️ Amasra Çekiciler Çarşısı ve Ahşap Sanatının Sırları
Amasra Çekiciler Çarşısı, günümüzde küçük bir alanda yoğunlaşmış olmasına rağmen, el sanatları geleneğini canlı tutmaktadır. Çarşıdaki ustaların uzmanlaştığı ana alanlar şunlardır:
Ağaç Oyma Sanatı: Şimşir, ıhlamur ve ceviz gibi sert Karadeniz ağaçları kullanılarak oyma teknikleriyle hediyelik eşyalar, biblolar ve ev eşyaları yapılır. Oyma işlemi, büyük bir sabır ve ustalık gerektirir.
Fıçıcılık ve Denizcilik: Geleneksel olarak, denizcilik ve balıkçılık için kullanılan ahşap aletler ve tekneler burada yapılırdı. Bu zanaatın izleri hala çarşıda görülmektedir.
Kündekari (Geometrik Birleştirme): Çivi veya tutkal kullanmadan, geometrik parçaların birbirine geçirilmesiyle yapılan ileri düzey ahşap işçiliği.
Usta zanaatkârlar, ağacın nemini koruma, doğru kurutma ve boyanın ahşaba işlenme teknikleri gibi sırları, genellikle yazılı olmayan kurallar ve usta-çırak ilişkisiyle aktarırlar. Bu sırlar, Amasra Çekiciler Çarşısı ürünlerinin kalitesini ve özgünlüğünü garantiler.
Peki, Amasra Çekiciler Çarşısı ustalarının kullandığı geleneksel el aletleri nelerdir ve bunlar modern teknolojiye karşı nasıl dayanmaktadır?
🌳 El Sanatlarının Kültürel ve Ekonomik Rolü
Amasra’nın ahşap el sanatları, sadece bir ticaret değil, aynı zamanda kültürel bir kimlik ifadesidir. Ustaların ürettiği her eser, Karadeniz’in doğasını, kültürünü ve tarihini yansıtır. Geleneksel Amasra evlerinin mimarisi ve iç mekanları da bu ahşap işçiliği geleneğiyle bütünleşmiştir.
Çarşı, Bartın‘ın turizminde kilit bir rol oynamaktadır. Amasra’yı ziyaret eden turistler, buradan el yapımı ahşap ürünler satın alarak hem yerel sanata destek olur hem de Amasra’nın ruhunu yanlarında taşırlar. Bu durum, çarşının ekonomik canlılığını sürdürmesini sağlamıştır.
Ancak, modern endüstriyel ürünlerin rekabeti ve gençlerin bu zorlu zanaata olan ilgisinin azalması, geleneğin geleceği için büyük bir tehdit oluşturmaktadır.
❓ Mirasın Korunması ve Geleceğe Aktarılması
Amasra Çekiciler Çarşısı geleneğini korumak için, usta-çırak ilişkisinin canlandırılması ve gençlerin bu zanaata teşvik edilmesi hayati önem taşır. Yerel yönetimler ve meslek odaları, kurslar açarak ve ustaları destekleyerek bu mirası sürdürmeye çalışmaktadır.
Amasra Kalesi ve çarşı çevresinin sit alanı olarak korunması, tarihi dokunun bozulmasını engellemektedir. Bartın Valiliği, Amasra Çekiciler Çarşısı‘nın sadece bir pazar yeri değil, aynı zamanda yaşayan bir müze olarak görülmesi için çalışmalar yapmaktadır.
Peki, Amasra’nın ahşap el sanatları, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne dahil edilerek küresel koruma altına alınabilecek mi? Bu, geleneğin sürekliliği için büyük bir hedef olacaktır.
🎯 Sonuç: Zanaatın Kalbi ve Amasra’nın Ruhu
Amasra Çekiciler Çarşısı, Bartın’ın sadece doğal güzelliğini değil, aynı zamanda ahşap zanaatına olan derin bağlılığını simgeler. Ustaların titizlikle koruduğu sırlar, Amasra Çekiciler Çarşısı‘nı Karadeniz’in en otantik ve kültürel açıdan zengin noktalarından biri yapmıştır.
Bu kadim zanaat, gelecekte de Bartın‘ın kültürel kimliğini ve Amasra’nın eşsiz ruhunu yaşatmaya devam edecek mi?
